هنری کیسینجر، سیاستمدار آمریکایی که به مدت چند دهه مهرش را بر سیاست خارجی ایالات متحده کوبید، روز چهارشنبه ۲۹ نوامبر (۸ آذر) در سن ۱۰۰ سالگی درگذشت. در این گزارش، به زندگی سیاسی و شخصی هنری کیسینجر، بازمانده هولوکاست و از با‌نفوذ‌ترین مردان سیاست خارجی آمریکا، برنده جایزه صلح نوبل، مشاور کاخ سفید در چند دولت، و میراثی که از خود به جا گذاشت نگاهی می‌اندازیم.

کیسینجر سال ۱۹۲۳ در خانواده‌ای یهودی در آلمان به دنیا آمد. به قدرت رسیدن نازی‌ها باعث شد دوران کودکی دشواری را پشت سر بگذارد. او از مدرسه اخراج و از تعامل با کودکان آلمانی منع شد. شرایط وحشتناک زندگی در آلمان هنری را به همراه برادر کوچک‌تر و والدینش واداشت از دست نازی‌ها بگریزند. آن‌ها در سال ۱۹۳۸ هنگامی که هنری ۱۵ سال داشت، از راه لندن به نیویورک رسیدند و همان‌‌جا ساکن شدند.

هنری که در رشته حسابداری تحصیل می‌کرد، در سال ۱۹۴۳به ارتش ایالات متحده فرا خوانده شد و همان سال تابعیت آمریکا را دریافت کرد.

آن‌طور که دیلی‌میل نوشته، مقام‌های مافوق با تشخیص تسلط هنری به آلمانی و تیزهوشی‌‌اش، در طول جنگ جهانی دوم از او برای عملیات ضدجاسوسی و هدایت تیمی برای ردیابی افسران گشتاپو استفاده کردند.

هنری کسینجر پس از ترک ارتش، تحصیلاتش را در علوم سیاسی دنبال کرد و از دانشگاه هاروارد دکترا گرفت. او هم‌زمان با تثبیت جایگاهش در دانشگاه، به‌عنوان چهره‌ای برجسته در روابط بین‌الملل و سیاست خارجی، به دولت‌های آیزنهاور، کندی و جانسون مشاوره می‌داد.

کارنامه سیاسی

انتشار به‌موقع کتاب او با عنوان «سلاح‌های هسته‌ای و سیاست خارجی» در سال ۱۹۵۷ بر رویکرد آمریکا به جنگ هسته‌ای تاثیر عمیقی داشت و به‌تدریج مسیر را هموار کرد تا در سال ۱۹۶۹ به‌عنوان مشاور امنیت ملی ریچارد نیکسون منصوب شود. تصمیم او برای ترک هاروارد و پذیرش این نقش آغاز یک مشارکت سیاسی قدرتمند و تعیین‌کننده بین این دو مرد در عرصه سیاست بود.

نیکسون در سال ۱۹۷۳ کیسینجر را به‌عنوان وزیر خارجه ایالات متحده منصوب کرد و او نخستین کسی شد که حین خدمت به‌عنوان مشاور امنیت ملی به این جایگاه رسید. کیسینجر همان سال به همراه لو دوک تو، سیاستمدار و ژنرال ویتنامی، به دلیل مذاکره برای آتش‌بس، به‌طور مشترک برنده جایزه صلح نوبل شدند.

او به عنوان وزیر خارجه یک نشست مهم بین نیکسون و مائو، رهبر وقت چین، را ترتیب داد. رویدادی که نخستین دیدار رئیس‌جمهوری ایالات متحده از جمهوری خلق چین را رقم زد.

کیسینجر همچنین به تثبیت روابط تلخ آمریکا با اتحاد جماهیر شوروی کمک کرد و بر کاهش تنش‌ها بین این دو قدرت در شرق و غرب نظر داشت. بسیاری از دستاوردهای کیسینجر و نیکسون در مورد روسیه دست‌کم تا حدی در تمایل آن‌ها به گفت‌وگوهای پشت پرده از جمله با آناتولی دوبرینین، سفیر شوروی سابق در ایالات متحده، ریشه داشت؛ رویکردی که با انتقاد و اتهام «فعالیت مخفیانه و نادیده گرفتن معیارهای دموکراتیک» روبرو شد.

کیسینجر با پشت سر گذاشتن رسوایی واترگیت، حتی پس از استعفای ریچارد نیکسون، تا پایان دوره ریاست‌‌جمهوری جرارد فورد، وزیر خارجه آمریکا باقی ماند. او در سال ۱۹۷۷، مدال «آزادی» ریاست‌جمهوری، بالاترین جایزه غیرنظامی آمریکا، را دریافت کرد.

کیسینجر که بین ایرانیان از حامیان محمدرضا پهلوی، آخرین پادشاه ایران، شناخته می‌شود، در تابستان ۱۹۷۶ به همراه همسرش، سفری سه‌روزه به تهران داشت. در جریان این سفر منطقه‌ای که با هدف «گفت‌وگو درباره صلح در خاورمیانه» انجام گرفت، قرار شد حجم بازرگانی غیرنفتی میان دو کشور به ۲۲ میلیارد دلار افزایش یابد.

در پی ناکامی فورد در انتخابات سال ۱۹۷۶، کیسینجر هم سیاست را ترک کرد و با پیوستن به مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی دانشگاه جورج تاون به عرصه آکادمیک بازگشت. او بعدها در سال ۱۹۸۲ شرکت مشاوره بین‌المللی «کیسینجر آسوشیتس» را تاسیس کرد.

نفوذ کیسینجر بر سیاست جهانی بسیار گسترده‌ بود و به نوشته روزنامه هیل، حتی پس از ترک کاخ سفید، به عنوان یک صدای «بسیار تاثیرگذار» در امور ملی باقی ماند و به نقش مشورتی‌اش ادامه داد.

کیسینجر به عادی‌سازی روابط بین ایالات متحده و چین کمک کرد و در اوج جنگ اکتبر ۱۹۷۳، در مذاکرات بین مصر و اسرائیل شرکت کرد.

هنری کیسینجر در زمان حیاتش چند کتاب منتشر کرد که آخرین آن‌ها با عنوان «رهبری؛ شش مطالعه در راهبرد جهانی» سال ۲۰۲۲ منتشر شد.

زندگی شخصی

هنری کیسینجر سال ۱۹۴۹ با آن فلیشر ازدواج کرد و در طول ۱۵ سال زندگی مشترک با او، صاحب دو فرزند به نام‌های دیوید و الیزابت شد. او از سال ۱۹۶۴ برای دوره‌ای مجرد بود.

به گزارش دیلی‌میل، کیسینجر که «نماد جنسی دولت نیکسون» لقب گرفته بود، در این سال‌ها مجموعه‌ای از دوست‌دخترهای «پرزرق‌وبرق» داشت و در برخی محافل از او با نام مستعار «هوسباز مخفی» هم یاد می‌شد. فاکس نیوز با ارجاع به والتر ایزاکسون، زندگی‌نامه‌نویس کیسینجر، نوشت که وزیر خارجه سابق آمریکا پیش از ازدواج دوم، با بازیگرانی چون جیل سنت جان، شرلی مک‌لین، مارلو توماس، کندیس برگن و لیو اولمن ملاقات‌هایی داشت.

عبارت معروف کیسینجر در آن دوره تا حدی آنچه را از شریک زندگی‌اش انتظار داشت، بیان کند: «زنانی را دوست دارم که پرحرارت، باهوش و خونگرم‌اند. هر زنی که با من ادامه می‌دهد، باید بسیار مستقل باشد. برای زنی که هویتش را از طریق مردی که کاملا شیفته کارش شده است، پیدا کند، این امر می‌تواند خودکشی باشد.»

او در سال ۱۹۷۴ با نانسی، همسر دوم و آخرش ازدواج کرد و از این زندگی مشترک صاحب دختری به نام مگینس شد. نانسی که هم‌اکنون ۸۹ سال دارد، تا حد زیادی از خوشگذرانی‌های جنسی کیسینجر آگاه بود. او زمانی به‌شوخی در تمجید از همسرش گفت: «او [هنری] همیشه صادق بود.»

شاید «غریزه جنسی» پیوندگاه زندگی خصوصی و زندگی سیاسی کیسینجر باشد. او زمانی گفته بود: «قدرت، اوج غریزه جنسی است.»

میراث کیسینجر؛ دو روی یک سکه

آن‌طور که  گاردین می‌نویسد، هنری کیسینجر از آن دسته سیاستمدارانی است که از منظر دو طیف سیاسی چپ و راست میراث متفاوتی به جا گذاشته است.

راست‌گرایان هنری کیسینجر را به عنوان دولتمردی باهوش و دیپلماتی چیره‌دست می‌ستایند که کارنامه‌ سیاسی‌اش به نفع آمریکا بود. از نظر چپ‌گرایان، به سیاست‌های او در شیلی، پاکستان، ویتنام، خاورمیانه، قبرس، تیمور شرقی و برخی کشورهای دیگر انتقاد وارد است.

فاکس‌نیوز به نقل از سیمور هرش، روزنامه‌نگار در سال ۲۰۰۲، روی دیگر هنری کیسینجر را «بسیاربسیار تاریک» توصیف کرد. کریستوفر هیچنز هم در کتابش با عنوان «محاکمه هنری کیسینجر»، او را به حمایت از کودتای سپتامبر ۱۹۷۳ شیلی متهم کرده است؛ کودتایی که به برکناری سالوادور آلنده، رئیس‌جمهوری مارکسیست شیلی، انجامید و راه را برای حکومت  ژنرال آگوستو پینوشه هموار کرد.

کیسینجر اوایل دهه ۲۰۰۰ از دولت جورج دبلیو بوش در حمله به عراق حمایت کرد. کریستوفر هیچنز می‌نویسد کیسینجر باید به دلیل «جنایات جنگی» محاکمه شود. با این حال، هنری کیسینجر که ماه مه امسال ۱۰۰ سالگی‌اش را جشن گرفت، در مصاحبه‌ای با شبکه سی‌بی‌اس، کسانی را که سیاست خارجی او را نوعی «جنایت» می‌دانند، به «نادانی» متهم کرد.

هنری کیسینجر و لو دوک تو، سیاستمدار و ژنرال ویتنامی، در سال ۱۹۷۳ بابت مذاکره برای پایان دادن به خصومت‌ها در ویتنام، به‌طور مشترک برنده جایزه صلح نوبل شدند اما مذاکره‌کننده ویتنام شمالی از پذیرش این افتخار خودداری کرد. با این حال خصومت‌ها ادامه یافت و جایزه‌ آن سال به یکی از بحث‌برانگیز‌ترین جوایز تاریخ نوبل تبدیل. چرا که گفته شد کیسینجر از اقدام نیکسون در بمباران کامبوج در سال ۱۹۶۹ حمایت کرده بود. در پی آن، دو عضو کمیته نوبل به دلیل این تصمیم از سمت خود برکنار شدند.